Anacaona ( 1474 - 1504 )

Nafalikya ke Taino sane moe Ayiti ewala, berik ke gazik isu kurenik, Anacaona tir tcumpafa gu acagira va espanafa boniara.

Blirizva betara

Berik ke gazik isu kurenik betara

Anacaona bak 1474 moe Ayiti ewala koblir, i moe ewala re tisa yoltkirafa gu Hispaniola dem toloya soka ( Ayitia is Dominikana ). Tir vofa gu gola ke refa Leogâne widava koe Ayitia. Anacaona tir ke Taino sane is berikya ke Bohechio gazik bowes va Xaragua gola. Kan Taino ava, inaf yolt vas « moavimwa » co sugdalar.

Gretcaks va Anacaona gazikya xulton burena gan poras bowenik lexus is ruelgas.

Anacaona tir kotgrupafa gu gruuca is listuca is kuca is ezlopa is stutera. Va dank is ezla gibuner, i va grabom negan bal alkajora ik fipta ik vedgobera pu ganenik. Bartolomé de las Casas espanaf gertik va ina wetce « olukapik is weltapikya » di pulvir. Anacaona va Caonabo gazikye ke Maguana kurer nume va nazbeya yoltkirafa gu Higüemota di dikir.

Taneafa uzerara betara

Anacaona abdi artlapira ke europaf boniasik ko Amerika atrir. Tir sananyustdafa viele Cristoforo Colombo is totasoli va ewala molanid radimida va Kuba ixam al vankrid. Tanearekolon Anacaona vanyer rilitafa is emudenyesa is dere mafelasa tove espanik ; woena gu sinafa grupera isu seltay, va sin wetce loraf staksakirik taneon krupter. Linulara ke espanik va inafa trakula kalion di trovgar.

Cristoforo Colombo moe Ayiti ewala va La Navidad folkam zabdur lize va 39 ayik isker abdida ko Espana dimlapir. Lizukon boniasik vanyed tizaf is fliwaf ; va elakera is kigdera va ayikya jonkad. Anacaona mali mafelara kali rodaxara is kivara az perla remfir. Do berikye is kurenik va tolgenisikeem div ewala djukuraloyar. Viele Cristoforo Colombo bak santaneaksat ke 1493 gin lapir, pune va La Navidad vilayan is kerelesikeem adjubeyen trasir. Caonabo uculeno gu grustara va vilara va La Navidad zo soper aze ko Espana zo stakser ; bal bopelawera vanon xonuker. Anacaona den berikye blitison bam dimlanir. Viele ine silukon awalker, pune to ina va int korotir.

Exura betara

Ayiti ewala dem 5 gazaxo ba artlapira ke espanik : Xaragua vagetalteon, Marién valenttalteon, Maguana vageisteon, Magua valentroneon, Higüey vageroneon.

Nope sopera va Caonabo, gazik ke Maguana pu espanik va int gruider. Cristoforo Colombo va La Isabela boniaxo arte mon 100 km- rone vilayan folkam zabdur aze iskeson va gadera pu Bartolomeo berye va ewala bulur. Leve inafa bowera debala bupilkawer. Lonjera raplekuyuna gan boniasik vonewed, pilkovon nope savera va moavafi vruni ke ewala is poana kobara koaykana pu mivirubikeem. Tiowalafa exura adre dilized.

Bak 1502 Nicolás de Ovando gu warzaf bowesik ke Hispaniola zo koflir. Va tel lozolonaf toteem van « Warzafa Tamava » rundanyar, i moe toteem dem 30 olkoy is 2500 ayik. Bartolomé de las Casas va brinuga paker. Vidgutuson pu exus ewalikeem, Ovando vanyer udutapafo. Va forteyotafa sayakafa brinuga star, va savera va moavaxo rezgaler, va kobara ke mivirubikeem kalsaver. Kobasa gropa tid olgapafa maneke jontiktan koe kawaxo awalked.

Stakera ke Xaragua betara

Gretcaks va stakera ke Xaragua bak 1503. Talteon mivirubik ke Ayiti koe teyka ke kolna xonuked miledje espanaf sayakik va nakila eninter isen aryon va tey gestud. Roneon Anacaona gazikya ben aalgama zo vrayar. Radimazenton espanaf boniasik moe okol va otces saneik ke gazikya laited. Gretcaks ke ape Jodocus van Winghe sanegayan bak 1598 koe Brevissima relación de Las Casas.

Ovando va Guacanagaríx gazik ke Marién valenttalte ewala va int vangluyar. Guacanagaríx va exonera va La Navidad folkam gan Cristoforo Colombo al noveyer aze va vangluyara do kotar gazik ta aloyara va espanik kaikion al vewayar. Anacaona va culiek pu espanik doder voxe va exus azed dilfutus va boniaxo buner. Guacanagaríx gu batyona xialara zo givar nume bak 1503 va bowesik ke Hispaniola walzer.

Ovando pu Anacaona dakter da kotgrupeteson va skedanya ke sintafe sane ko Xaragua gazaxo djulanir. Inaf bar-decemoy ayik is ino kan jorapa isu fipta zo emuded. Bal jora, espanik kev emudesik rwoded, va xe koteyad lize jontik Taino saneik tigid, ise va anamikeem ke Anacaona staked. Higüemota nazbeya is Guaorocuva nutye di moblid. Anacaona luxeon zo soper. Ovando va vawelafa blira bundar ede ina co vanpir ikraf zanisik voxe vewar.

Anacaona vrayanon zo klibur, bak ape 1504. Xantafa sanelia ke Hispaniola, uldinenon otafa vas 500 000 korik bak 1492 ba artlapira ke Colombo, vas 60 000 bak 1509 kaliapon zo kastar, isen bak 1531 Taino saneik vas 600 anton di zavzad.

The Dinner Party ( Ayikyafa jorestura ), sposafa ayikyevafa yambaxa ke Judy Chicago (1979)    The Dinner Party
   Miwanikya (28-e deba)
 ( 3-e berk )
Anacaona
Anacaona
 Blira 1474 - 1504
 Vedeyot Taino, Ayitia


  Tuveli icde Izvopa