Kara xalta ( rossiavon : Kara katorga, Карийская каторга ) tiyir xaltafa belca dem konako xaltaxo is musapaf flint tigisa kene Kara kuksa tisa kovoa ke Cilka kuksapa koe Zabaikala koe Sibiria ke gindafo Rossia is pak ke xaltaf bolkap ke Nertcinsk.

Bak 1885 George Kennan stragayar : « Kawoda ke Kara tid pilkot ke gindik ise muon zo saved. Tid konako ridafo moavaxo. » Geulenton solumon ico 30 km- kene Kara kuksa, flint ke Ust-Kara az katitef flint az gaderopikaf flint az katitefa kawoda azu istefa azu katicefa is Amurski flint tigiyid. Bowesik do sayakafa rumala is cugon 300 lanzanik koe ristulaxo ke Nijni Karsk soker. Varafo xaltafo boniaxo vas 1800 lanzanik ta poana kobara kotote ruldayar.

Inkexe ke Nijni Karsk, afigasuteks ke 1885-eafa decemda

Xalta ke Kara wali 1838 is 1893 kruldeyer. Remi rekola ke 1873-1890 va gaderopikaf flintik vedgobeyer. Nope folva ke Kara bak 1889 zo grirunkayar.

Daginik ke xalta ke Kara koe moava zo malsaveyed. Moava poke Kara kuksa bak 1832 zo kosmayar. Taneaf rosaven femint bak 1838 zo trasiyir nume va moavaxo ke Nijni Karsk nekiyir. Azen telo ke katicefa Kara az telo ke istefa Kara bak 1852. Vruni ke Kara nijuyur tani lokulafi ke Zabaikala gola, numen pelava ke moavafa warzera tiyir vas tanoy tandeaf decitor.

Lo kobasik tiyid gomilasik, cugon vas 2000. Radimi rujara va cosafa kevmadara koe Polska is Lietuva, polskaf exusik isu lietuvaf ko Kara xalta zo stakseyed. Taneafa lospama bak 1830-1831 tiyir. Soe lo gaderopikaf lanzanik tiyid polskaf exusik ke 1863, trabe mon 180 korik. Kaikion, jontik rossiaf artowasik zo koxaltayad, nelkon bewik ke Narodnaya Volya pako. Kotote : 185 ayikye is 32 ayikya tiyid koflintayana.

Folva ke Kara betara

Ropexe ke Kara xalta, afigasuteks titi XIX-eafa decemda

Folva ke Kara tir bifenk ke 06 ik 16 ke santaneaksat ke 1889. Gaderopikaf daginik va lanyon gogol kapbure gomilasik pojayad. Rictula ke xalta va levsulara gorayar ise va lanzanikya toz bokson askipeyer. Batcoba va kevotcesa aelyastera nekiyir. Tere Korf bowesik va altofa tigara tove lana daginikya ke Ust-Kara benplekuyur. To Nadejda Sigida yikya tolsanperdafa sopeyena bak 1886 kir tiyisa bewik ke Narodnaya Volya is reduyus va birgotafe rubiaxe koe Taganrog. Moi ustara ina jivakser.

Inafa xonukera tir maluta ke folva ke Kara viele 23 gaderopaf flintik doon laksed, kevotceteson va favera va poara is altofa tigara. Koton, balemoya ayikya is toloye ayikye xonuked : Nadejda Sigida ba 08/11 az Maria Kalyujnaya is Nadejda Smirnitskaya is Maria Kovalevskaya ba 10/11 az Ivan Kalyujni is Sergey Boboxov ba 16/11.

Bata bifa va murumara dene sanegafa trakula nekiyir. Acum xalta ke Kara zo grirunkayar isen vidura va altofa tigara tove ayikya is oluik gan mweda ke 28/03/1893 zo tuner.

Bak 1930 Nikolay Kasatkin yambik va trutca vergumvelton gu Sigida ( Folva ke Kara ) lingeyer, i va trutca kaatoesa va bata bifa is monedisa va gradiluca is listuca ke inafa wetara.

Artowasikya koxaltayana betara

Remi 18 tanda ke gaderopikafa xalta ke Kara ( 1873-1890 ), 212 gaderopikaf lanzanik zo koxaltayad, don 32 ayikya :

  • 1873 : 2
  • 1875 : 2
  • 1877 : 6
  • 1878 : 7
  • 1879 : 1
  • 1880 : 57
  • 1881 : 26
  • 1882 : 46
  • 1883 : 20
  • 1884 : 23
  • 1885 : 7
  • 1886 : 6
  • 1888 : 6
  • 1889 : 3

23 gaderopikaf lanzanik koe xalta ke Kara awalkeyed, nope xonuka ok mulufta ok akola ok ara inda.

32 artowasikya koxaltayana koe Kara
Rossiaf yolt Yolt Ewava Katcalaks
1 М. А. Ананьина Maria Ananina
2 Н. А. Армфельд Natalya Armfeld
3 С. Н. Богомолец Sofia Bogomolets
4 А. Д. Болотина Anisya Bolotina
5 Е. К. Брешко-Брешковская Ekaterina Brecko-Breckovskaya
6 В. С. Гассох Vera Gassoh
7 Р. Л. Гроссман Raisa Grossman
8 Е. Я. Гуревич E- Y- Gurevitc
9 Г. Н. Добрускина G- I- Dobruskina
10 С. А. Иванова-Борейшо Sofia Ivanova-Boreyco
11 П. С. Ивановская Praskovya Ivanovskaya
12 М. В. Калюжная Maria Kalyujnaya Jivaksera
13 М. П. Ковалевская (Воронцова) Maria Kovalevskaya Jivaksera
14 Е. Н. Ковальская Elizaveta Kovalskaya
15 М. А. Коленкина M- A- Kolenkina
16 А. П. Прибылёва-Корба Anna Pribilyova-Korba
17 Ю. И. Круковская Yulya Krukovskaya
18 М. И. Кутитонская Maria Kutitonskaya
19 Т. И. Лебедева Tatyana Lebedeva
20 Е. Д. Левенсон E- D- Levenson
21 С. А. Лешерн фон Герцфельд Sofia Leschern von Hertzfeld
22 А. И. Лисовская A- I- Lisovskaya
23 Ф. А. Морейнис-Муратова Fani Moreinis-Muratova
24 П. И. Перли P- I- Perli
25 Е. И. Россикова E- I- Rossikova
26 Н. М. Салова Neonila Salova
27 Е. П. Сарандович E- P- Sarandovitc
28 Н. К. Сигида Nadejda Sigida Jivaksera
29 Н. С. Смирницкая Nadejda Smirnitskaya Jivaksera
30 Е. М. Тринитатская E- M- Trinitatskaya
31 С. Н. Шехтер S- N- Cexter
32 А. В. Якимова Anna Yakimova

Dere rupec betara

Vuestexa betara

  • (en) Kennan, George. Siberia and the Exile System. London, James R. Osgood, McIlvaine & Co., 1891
  • (ru) Дейч Л. Г. Шестнадцать лет в Сибири — СПб., 1906;
  • (ru) Прибылев А. В. В динамитной мастерской и Карийская политическая тюрьма: Из воспоминаний народовольца — Л., 1924;
  • (ru) Кара и др. тюрьмы Нерчинской каторги — М., 1927;
  • (ru) Кон Ф. А. За пятьдесят лет — М., 1936;
  • (ru) Гернет М. Н. История царской тюрьмы: В 5 т. — М., 1960—1963;
  • (ru) Мошкина З. В. Нерчинская политическая каторга. 2-я пол. XIX в. — Чита, 1998;
  • (ru) Патронова А. Г. Государственные преступники на Нерчинской каторге (1861—1895 гг.) // Материалы к «Энциклопедии Забайкалья: Библиогр. справочник — Чита, 1999.
  • (ru) Троицкий Н. А. Безумство храбрых. Русские революционеры и карательная политика царизма. 1866—1882 гг. М. «Мысль», 1978 г. стр.201.
  • (ru) Кокосов В. Я. Рассказы о Карийской каторге

Kara xalta
Xe ke Kara xalta, 1891
Ugal is xo
Evla 1838-1891
Patecta    Rossia
Debala Ust-Kara, Tcita gola,
Zabaikala
Korobik
Nadejda Sigida, Maria Kovalevskaya, Maria Kalyujnaya, Nadejda Smirnitskaya
betara teza
  Tuveli icde Izvopa 
Debala ke Kara xalta arte koyara ke George Kennan bak 1885